اثر سیل استثنایی بهمن 1395 بر تغذیه مصنوعی آبخوان در سامانه پخش سیلاب گربایگان فسا

آگاهی از چگونگی عملکرد سامانه‌های پخش سیلاب بر مهار سیلاب و تغذیه‎ی مصنوعی آبخوان‎ها در کنار سایر عوامل طبیعی مؤثر در تغذیه سفره‌ها، از مهم­ترین فعالیت­های قابل ارزیابی در مدیریت طرح‌های پخش سیلاب بر آبخوان‌ها (آبخوان­داری) است. هدف این مقاله بررسی اثر طرح‌های آبخوان‌داری بر مهار سیلاب و تغذیه‎ی آب­های زیرزمینی دشت گربایگان فسا در واقعه‎ی سیلاب بی‎سابقه بهمن 1395 است. برای نشان دادن نقش سامانه‎های پخش سیلاب بر مهار سیلاب‎ها، عمق سیلاب خشکه‎رود بیشه‎زرد در بازه‎ی زمانی وقوع سیلاب (25/11/1395 تا 30/11/1395) اندازه‎گیری و مقدار بده و حجم سیلاب ورودی و خروجی رواناب به دست آمد. نتایج نشان داد که بیشینه عمق سیلاب 176 سانتی‎متری با بده بیشینه 330 مترمکعب بر ثانیه، با انجام عملیات پخش به لایه نازک 8 سانتی‎متری بر روی لبه‎‎ی کانال‎های پخش تبدیل شده که علاوه بر مهار سیلاب، از بروز فرسایش جلوگیری می‎کند. برای نشان دادن نقش پخش سیلاب بر تغذیه آبخوان، 6 چاه مشاهده‌‎ای (پیزومتر) و یک چاه بهره‎برداری به مدت 2 ماه قبل از وقوع سیلاب و 5 ماه پس از آن پایش گردید. نتایج نشان داد که 2 ماه پس از وقوع سیلاب آب به سفره رسیده و صرف تغذیه آبخوان شده است. در این رویداد حدود 9924313 مترمکعب (بین 8424956 تا 11423670 مترمکعب) آب وارد آبخوان شده و صرف تغذیه آبخوان شده است. چاه آب آشامیدنی ایستگاه یعنی W1 که در مرکز سامانه‎ی پخش سیلاب منطقه، دور از منطقه برداشت کشاورزی و خارج از شبکه جنگلی قرار گرفته بیشترین افزایش (5/2 متر) را نشان می‎دهد. تامین پایدار آب زیرزمینی برای ادامه فعالیت در این منطقه و مناطق مشابه بسیار ضروری است. برپایه نتایج این بررسی و پژوهش‌هایی که در 37 منطقه دیگر کشور انجام شده، می‌توان با اجرای سامانه‌های آبگیر پخش سیلاب، بحران کم آبی را در این مناطق با ضریب اطمینان بالایی مدیریت کرد. آمادگی برای استفاده از رویداد‌های نادر در این مناطق بسیار ضروری است.